Quay lại tất cả

Quy Trình Canh Tác Chuẩn GACP-WHO Cho Cây Ms Nữ Hoàng – Nền Tảng Phát Triển Vùng Dược Liệu Công Nghệ Cao Việt Nam

01 Nov 2025

1. Mục tiêu của mô hình GACP-WHO

GACP-WHO (Good Agricultural and Collection Practices – tiêu chuẩn thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc của Tổ chức Y tế Thế giới) là bộ nguyên tắc nhằm đảm bảo:

  • Dược liệu có chất lượng ổn định, an toàn, truy xuất được nguồn gốc.
  • Quy trình canh tác bền vững, thân thiện môi trường, và hiệu quả kinh tế cao.

Áp dụng GACP-WHO cho cây Ms Nữ Hoàng giúp các vùng trồng Việt Nam đạt chuẩn xuất khẩu châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, và tạo ra chuỗi giá trị bền vững từ nông dân – doanh nghiệp – nhà máy dược.

2. Chọn vùng trồng và điều kiện sinh thái

Khí hậu: Ms Nữ Hoàng ưa mát, phát triển tốt ở nhiệt độ trung bình 18 – 25°C, lượng mưa 1.000 – 2.000 mm/năm.
Độ cao: Tốt nhất từ 500 – 1.500 m so với mực nước biển.
Đất: Đất thịt nhẹ, giàu hữu cơ, tơi xốp, pH 5,5 – 6,5, thoát nước tốt.
Vùng khuyến khích trồng: Hà Giang, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Kon Tum, Gia Lai, Lâm Đồng.

Trước khi trồng, đất được làm sạch bằng máy cày xới, đảm bảo độ sâu 25 – 30 cm. Với diện tích lớn, nên dùng máy cày công suất lớn để tiết kiệm công lao động và tạo luống đồng đều, đảm bảo độ tơi xốp đạt yêu cầu.

3. Chuẩn bị đất và giống

  • Bước 1: Cày xới và lên luống.
    Dùng máy xới đất mini hoặc máy cày trục trực tiếp để xới tơi lớp đất mặt, kết hợp phủ bạt chống cỏ PP 90g/m² giúp hạn chế cỏ dại, giữ ẩm và giảm công làm cỏ 80%.
  • Bước 2: Xử lý đất.
    Trộn thêm phân hữu cơ vi sinh (10 – 15 tấn/ha), vôi bột 300 – 400 kg/ha để khử chua và diệt nấm bệnh trong đất.
  • Bước 3: Chọn giống.
    Cây giống Ms Nữ Hoàng được nhân từ mô hoặc hạt đã xử lý vô trùng. Cây con cao 15 – 20 cm, rễ khỏe, không sâu bệnh.

4. Kỹ thuật trồng

  • Thời vụ: Tốt nhất là đầu mùa xuân (tháng 2 – 3) hoặc đầu mùa thu (tháng 8 – 9).
  • Mật độ: 3.000 cây/ha (khoảng cách hàng 1,2 m, cây cách cây 0,25 – 0,3 m).
  • Cách trồng:
    • Đào hố 25 x 25 x 25 cm.
    • Bón lót phân chuồng hoai 0,5 kg/hố + 0,05 kg NPK 16-16-8.
    • Đặt cây con ngay ngắn, nén nhẹ, tưới đẫm nước.
  • Tưới nước: Giai đoạn đầu, cây cần giữ ẩm thường xuyên. Áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt PE D16 hoặc béc phun mưa FSN-63 để tiết kiệm nước và cung cấp dinh dưỡng đều.

5. Chăm sóc và dinh dưỡng

Giai đoạn 1 – Cây con (0–3 tháng):

  • Giữ ẩm 70–80%, tưới 1–2 lần/ngày bằng hệ thống tưới nhỏ giọt tự động kết hợp bộ hẹn giờ.
  • Dùng lưới che nắng 50% để giảm nhiệt và tránh cháy lá.
  • Bón thúc bằng phân hữu cơ sinh học pha loãng 7–10 ngày/lần.

Giai đoạn 2 – Sinh trưởng mạnh (4–9 tháng):

  • Định kỳ xới đất bằng máy cày mini 2 bánh để phá váng, giúp rễ phát triển tốt.
  • Bón NPK 16-16-8 hoặc 20-20-15: 300–400 kg/ha chia 3 lần (tháng 4, 6 và 8 sau trồng).
  • Duy trì tưới ẩm 60–70%, ưu tiên tưới nhỏ giọt có bộ châm phân Venturi để hòa tan dinh dưỡng trực tiếp vào hệ thống.

Giai đoạn 3 – Tích lũy hoạt chất (10–18 tháng):

  • Giảm lượng đạm, tăng kali (NPK 12-12-17 hoặc 10-10-20) để kích thích tích lũy polysaccharid, polyphenol.
  • Sử dụng bạt phủ giữ ẩm quanh gốc để ổn định nhiệt độ đất và ngăn cỏ tái mọc.
  • Theo dõi sâu bệnh, định kỳ phun bằng máy phun thuốc WLD-20 hoặc UMD-20 kết hợp dung dịch sinh học (Trichoderma, nano đồng, thảo mộc tự chế).

6. Phòng trừ sâu bệnh hại

Một số bệnh thường gặp:

  • Thối rễ, héo rũ: do nấm Fusarium hoặc Rhizoctonia, phòng bằng nấm đối kháng Trichoderma.
  • Sâu ăn lá: dùng máy phun sương áp lực cao phun chiết xuất tỏi, neem, gừng.
  • Bệnh đốm lá: cắt tỉa lá bệnh, phun dung dịch nano bạc hoặc sinh học.

Áp dụng cơ giới hóa giúp tiết kiệm nhân công, tăng năng suất phòng trừ và đảm bảo an toàn cho cây dược liệu – yếu tố quan trọng trong GACP-WHO.

7. Thu hoạch và sơ chế

  • Thời điểm thu hoạch: sau 12–18 tháng tùy mục tiêu dược chất. Khi lá vàng 30%, củ chắc, ruột chuyển màu vàng nâu là đạt chuẩn.
  • Cách thu hoạch:
    • Dùng máy bứng gốc hoặc máy cày đa năng có bộ bạt gốc cây, tránh gãy củ.
    • Loại bỏ phần lá già, rễ tơ.
  • Rửa sạch – sấy – bảo quản:
    • Dùng nước sạch rửa nhanh, không ngâm lâu.
    • Sấy lạnh 45–50°C để giữ nguyên hoạt chất polyphenol và flavonoid.
    • Bảo quản nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp.

8. Quy trình kiểm soát chất lượng

  1. Truy xuất nguồn gốc: ghi chép nhật ký trồng, chăm sóc, phun thuốc và thu hoạch.
  2. Lấy mẫu định kỳ: gửi Viện Dược liệu hoặc phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn ISO/IEC 17025 để phân tích saponin, polysaccharid, polyphenol.
  3. Xử lý sau thu hoạch: sơ chế – chế biến – đóng gói trong xưởng đạt tiêu chuẩn GMP.

9. Hiệu quả kinh tế và khuyến nghị phát triển

  • Chi phí đầu tư ban đầu: khoảng 150–180 triệu đồng/ha (bao gồm giống, hệ thống tưới, bạt phủ, phân bón).
  • Doanh thu sau 18 tháng: 450–700 triệu đồng/ha, lợi nhuận gấp 3–4 lần trồng cây truyền thống.
  • Nếu liên kết với nhà máy chiết xuất, người trồng còn được bao tiêu đầu ra và hỗ trợ kỹ thuật GACP.

Việc áp dụng đồng bộ các giải pháp công nghệ như máy cày xới đất, máy phun thuốc tự động, hệ thống tưới nhỏ giọt thông minh và bạt phủ giữ ẩm không chỉ nâng cao năng suất, mà còn đảm bảo chuẩn hóa vùng dược liệu, hướng đến sản xuất xanh – sạch – truy xuất được nguồn gốc.

10. Kết luận

Mô hình canh tác cây Ms Nữ Hoàng theo chuẩn GACP-WHO là hướng đi tất yếu để Việt Nam xây dựng chuỗi giá trị dược liệu quốc gia. Khi kết hợp hài hòa giữa khoa học hiện đại và công nghệ nông nghiệp thông minh, cây dược liệu này không chỉ giúp nông dân làm giàu bền vững, mà còn đưa thương hiệu dược liệu Việt Nam vươn tầm quốc tế – sánh vai cùng nhân sâm Hàn Quốc và đông trùng hạ thảo Trung Hoa.